Ο Ανάν, οι Εγγυήτριες Δυνάμεις και η Ασφάλεια της Κύπρου

Είναι εκπληκτικό αλλά πραγματικό: Σε μια προσπάθεια για διάσπαση του αδιεξόδου που παρατηρείται, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ απευθύνεται προς την Ελλάδα και την Τουρκία με στόχο να καταλήξουν σε μια συμφωνία για το θέμα της ασφάλειας. Θα συζητηθεί δηλαδή το θέμα της ασφάλειας για την Κύπρο χωρίς την Κυπριακή Δημοκρατία. Το έχουμε ξαναπεί: Δεν είναι δυνατό η Κυπριακή Δημοκρατία ως μέλος της ΕΕ να έχει εγγυήτριες δυνάμεις και μάλιστα μια εξ αυτών, η Τουρκία, να μην είναι καν μέλος της ΕΕ. Η πρόνοια αυτή στο Σχέδιο Ανάν συγκρούεται με τα συμφέροντα του Κυπριακού λαού αλλά ταυτόχρονα καθιστά το νέο κοινό κράτος – κράτος υπό κηδεμονία με τρόπο που δεν θα μπορεί να λειτουργήσει επαρκώς και αποτελεσματικώς στην ΕΕ. Αλλά ούτε και τα συμφέροντα της ΕΕ εξυπηρετούν αυτές οι ρυθμίσεις. Εξ άλλου, όπως έχει κατ’ επανάληψιν τονισθεί, οι αποσπασματικές προσεγγίσεις δεν ενδείκνυνται. Μεταξύ άλλων, σύμφωνα με την διαδικασία που ο ίδιος ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ καθόρισε, «τίποτε δεν θεωρείται συμφωνημένο εάν δεν έχουν συμφωνηθεί όλα».

Πέραν τούτου θα πρέπει να λεχθεί ευθαρσώς στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ ότι οι εγγυήτριες δυνάμεις ήταν και είναι ένα μεγάλο μέρος του όλου προβλήματος. Σημειώνεται παρεμπιπτόντως ότι αρχές Ιουλίου του 1974 οι δύο πλευρές στην Κύπρο, ήταν πολύ κοντά σε μια συμφωνία (ήταν σε απόσταση βολής, όπως θα έλεγε ο Αλβάρο Ντε Σότο αν ήταν εκεί). Όμως το Χουντικό πραξικόπημα εναντίον του Προέδρου Μακαρίου και η Τουρκική εισβολή, διαφοροποίησαν άρδην τα δεδομένα. Οι ιδέες και τα Σχέδια που ακολούθησαν εν πολλοίς είχαν ως στόχο την επισφράγιση της νέας κατάστασης πραγμάτων που δημιουργήθηκε τον Ιούλιο και Αύγουστο του 1974.

Η Ευρωπαϊκή επιλογή της Κυπριακής Δημοκρατίας και η αναμενόμενη τελική ένταξη έχουν δημιουργήσει νέες προϋποθέσεις – προϋποθέσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε μια λύση του Κυπριακού προβλήματος η οποία να στηρίζεται στον ιστορικό συμβιβασμό της ομοσπονδίας αφ’ ενός και στο κοινοτικό κεκτημένο αφ’ ετέρου. Ταυτόχρονα ως ισότιμο μέλος της ΕΕ η Κυπριακή Δημοκρατία νομιμοποιείται να απαιτήσει τον παραμερισμό προνοιών από οιονδήποτε Σχέδιο – περιλαμβανομένου και του Σχεδίου Ανάν – οι οποίες καθιστούν την Κύπρο κράτος υπό κηδεμονία σε οποιεσδήποτε εγγυήτριες δυνάμεις.

Αλλά και η Αθήνα θα πρέπει να κατανοεί ότι, στην περίπτωση που δημιουργηθούν κάποια προβλήματα, δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της ως εγγυήτρια δύναμη. Ενώ με βάση το Σχέδιο Ανάν θα υπάρχουν ισοδύναμα αποσπάσματα από Ελλάδα και Τουρκία στην Κύπρο, δεν θα υπάρχει η Εθνική Φρουρά και δεδομένων των αποστάσεων, της γειτνίασης της Τουρκίας, της δύναμης πυρός που υφίσταται, τόσο το Ελληνικό απόσπασμα όσο και ο Κυπριακός Ελληνισμός θα είναι κατ’ ουσίαν όμηροι της Άγκυρας. Ως εκ τούτου, οι πρόνοιες του Σχεδίου Ανάν για την ασφάλεια δεν αποτελούν λύση στο όλο πρόβλημα. Εξ άλλου, η Αθήνα εκτός από τις περιπέτειες στην Κύπρο έχει τις δικές της εμπειρίες με τις παραβιάσεις στο Αιγαίο – παραβιάσεις που παραπέμπουν σε διεκδικητικότητα της Τουρκίας στον χώρο αυτό. Συνεπώς είναι προς όφελος όχι μόνο των Κυπρίων αλλά και της Αθήνας να παραμερισθούν οι εγγυήσεις ως πρόνοια για τη λύση του Κυπριακού. Και νομιμοποιείται η Αθήνα μέσα από τους θεσμούς της ΕΕ να απαιτήσει αυτές τις αλλαγές.

Τελικά, η ασφάλεια και η ευημερία του Κυπριακού λαού στο σύνολό του θα προκύψει μέσα από τους θεσμούς της ΕΕ καθώς και της ειλικρινούς προσπάθειας και των δύο κοινοτήτων για αλληλοκατανόηση, συνεργασία και δημιουργική συμβίωση. Ταυτόχρονα η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να διεκδικήσει την ισότιμη συμμετοχή της σε όλους τους θεσμούς άμυνας και ασφάλειας της ΕΕ.

Research & Development Center - Intercollege