Οι Ευρωπαϊκές Φιλοδοξίες της Τουρκίας και η Κύπρος

Οι Ευρωπαϊκές Φιλοδοξίες της Τουρκίας και η Κύπρος

Ανεξάρτητα από την Κύπρο οι Ευρωτουρκικές σχέσεις αποτελούν ένα σημαντικό θέμα για την ΕΕ και τη διεθνή κοινότητα. Αναμφίβολα, η περαιτέρω εκδημοκρατικοποίηση και ο εκσυγχρονισμός της Τουρκίας μπορούν να συμβάλουν στη σταθερότητα, την ασφάλεια και τη συνεργασία στην ευρύτερη περιοχή. Παραμένει όμως ασαφές κατά πόσον η Τουρκία έχει τη βούληση και την ικανότητα να προσαρμοσθεί πλήρως με το τι απαιτείται για να καταστεί πλήρες μέλος της ΕΕ.

Ο αρχικός ενθουσιασμός του Πρωθυπουργού Ερτογάν και η συνεχής του ενασχόληση με την Ευρωπαϊκή πορεία της χώρας του φαίνεται να ξεθωριάζει καθώς αντιλαμβάνεται τις επιφυλάξεις της Τουρκικής κοινής γνώμης και τις αντιδράσεις σε σχέση με την εφαρμογή των Τουρκικών υποχρεώσεων. Βραχυπρόθεσμα μπορεί να εξευρεθούν τρόποι να συνεχισθούν οι ενταξιακές συνομιλίες ιδίως με τη συμβολή των ΗΠΑ και της Βρετανίας, δεδομένου του προβληματισμού με την πορεία των σχέσεων της Δύσης με τον Μουσουλμανικό κόσμο. Μακροπρόθεσμα όμως, είναι αμφίβολο κατά πόσον η ΕΕ μπορεί να συνεχίσει τις ενταξιακές συνομιλίες με μια υποψήφια χώρα η οποία κατ΄ ουσίαν είναι διστακτική και επιφυλακτική. Επιπρόσθετα, ακόμα και στην περίπτωση που η Τουρκία ακολουθούσε χωρίς ενδοιασμούς και πισωγυρίσματα την Ευρωπαϊκή της πορεία είναι αμφίβολο κατά πόσον η ΕΕ μπορεί να απορροφήσει την Τουρκία χωρίς η ίδια η Ένωση να αλλάξει κατεύθυνση, φιλοσοφία, και στόχους.

Η Τουρκία θα πρέπει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά σοβαρές προκλήσεις: αυτές περιλαμβάνουν τις μεταρρυθμίσεις για ένα σύγχρονο νομικό κώδικα, τις οικονομικές αλλαγές, το Κουρδικό, το Αιγαίο, τα θρησκευτικά δικαιώματα μειονοτήτων, την αναγνώριση της Αρμενικής γενοκτονίας, τον ισχυρό ρόλο του στρατού, τα δικαιώματα γυναικών και φυσικά την Κύπρο. Τα θέματα αυτά εμπεριέχουν στοιχεία για τα οποία τα κράτη μέλη έχουν τις δικές τους ευαισθησίες. Η Τουρκία δεν βιάζεται για δραστικές αλλαγές καθώς υποψιάζεται ότι αρκετές χώρες της Ένωσης που δεν επιθυμούν την ένταξή της θα εξακολουθήσουν να δημιουργούν προσκόμματα στην ενταξιακή της πορεία ακόμα και αν πραγματικά προβεί σε ριζοσπαστικές αλλαγές.

Το Κυπριακό δεν απασχολεί μόνο τους Κυπρίους. Είναι ταυτόχρονα ένα Ευρωπαϊκό και διεθνές πρόβλημα. Γι΄ αυτό ήταν και εξακολουθεί να παραμένει ένα σημαντικό εμπόδιο για την Τουρκία. Η επίλυση αυτού του προβλήματος από μόνο του δεν θα οδηγήσει στην ένταξη της Τουρκίας, αλλά θα ενισχύσει αποφασιστικά την ενταξιακή της πορεία. Μέχρι στιγμής η Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και εξακολουθεί να κατέχει το 37,5% του εδάφους της. Παρά ταύτα, η ΕΕ, με τη συγκατάθεση της Κύπρου, έχει αρχίσει ενταξιακές συνομιλίες με την Τουρκία η οποία παραμένει απρόθυμη να εφαρμόσει ακόμα και τις ελάχιστες υποχρεώσεις που έχει αναλάβει έναντι της Κύπρου και κατ΄ επέκτασιν έναντι της ΕΕ.

Εκ των πραγμάτων η Κύπρος καθίσταται πεδίο δοκιμής προθέσεων για την ΕΕ και την Τουρκία. Η Ένωση σε κάποιο στάδιο – και για σκοπούς δικής της αξιοπιστίας – θα (πρέπει να) απαιτήσει όχι μόνο την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου αλλά και την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από μια χώρα που διεξάγει ενταξιακές συνομιλίες. Αλλά και η Τουρκία εάν η πραγματικά επιθυμεί να ακολουθήσει μια Ευρωπαϊκή πορεία χωρίς εκπτώσεις, πρέπει να αντικρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία ως ένα ισότιμο μέλος της ΕΕ, της Ένωσης που και η ίδια η Άγκυρα προσδοκά να ενταχθεί.

Δεν θα αποτελούσε όμως έκπληξη εάν σε κάποιο στάδιο η ίδια η Τουρκία επιλέξει μια ειδική σχέση. Σε αυτή την περίπτωση τα πράγματα περιπλέκονται σε σχέση με το Κυπριακό. Παρά ταύτα, ενώ οι ισορροπίες είναι εύθραυστες, η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία των προϋποθέσεων για εκπλήρωση των δικών μας στόχων, είτε ενταχθεί στο τέλος η Τουρκία είτε όχι.

Research Center - Intercollege