Με ΟΗΕ αλλά και με δικό μας πλαίσιο αρχών

Με ΟΗΕ αλλά και με δικό μας πλαίσιο αρχών

Κατά τη δεκαετία του 1960 οι Ελληνοκύπριοι προσδοκούσαν ότι ο ΟΗΕ θα μπορούσε να έχει ουσιαστικό ρόλο στην προώθηση δικαίων αιτημάτων σε ό,τι αφορούσε το Κυπριακό, μετά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963 καθώς και την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από τα θεσμικά όργανα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αξιοσημείωτη ήταν η Έκθεση του τότε ειδικού αντιπροσώπου του ΓΓ του ΟΗΕ και μεσολαβητή για το Κυπριακό Galo Plaza (1965) στην οποία υπήρχε ξεκάθαρη τοποθέτηση υπέρ μιας πραγματικά ανεξάρτητης, αδέσμευτης και ενιαίας Κυπριακής Δημοκρατίας. Στην Έκθεση υπογραμμιζόταν, μεταξύ άλλων, ότι δεν υπήρχε γεωγραφική βάση για ομοσπονδοποίηση της Κύπρου. Η Έκθεση απορρίφθηκε από την Τουρκία.

Παράλληλα με τις προσπάθειες αξιοποίησης του ΟΗΕ ο Πρόεδρος Μακάριος απόκρουε προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού εντός του ελληνοτουρκικού πλαισίου και των Νατοϊκών συμφερόντων. Ο Μακάριος θεωρούσε ότι τα συμφέροντα της Κύπρου εξυπηρετούντο μέσα από την αξιοποίηση του ΟΗΕ. Η πολιτική Μακαρίου θα στεφόταν από επιτυχία εάν δεν υπήρχαν οι παρεμβάσεις από την ελληνική χούντα με αποκορύφωμα το πραξικόπημα.

Μετά την εισβολή οι Ελληνοκύπριοι εναπόθεσαν και πάλιν τις ελπίδες τους στον ΟΗΕ: η πολιτική η οποία ακολουθείτο ήταν η προσκόλληση στον ΟΗΕ και η διεθνοποίηση. Παρά ταύτα και λαμβάνοντας υπόψιν το ανισοζύγιο δυνάμεων και τα τεκταινόμενα επί του εδάφους, η ελληνοκυπριακή πλευρά σταδιακά άρχισε να προβαίνει σε ουσιαστικές παραχωρήσεις προς την Τουρκο(κυπριακή) πλευρά, οι οποίες δεν έτυχαν όμως της ανάλογης ανταπόκρισης. Με τον ΟΗΕ σταθερά να παραπέμπει σε διακοινοτικές συνομιλίες, η κατοχική διάσταση του προβλήματος υποβαθμιζόταν.

Έτσι είδαμε σταδιακά τις πρώτες ιδέες, οι οποίες κάθε άλλο παρά ενθουσιασμό προκαλούσαν. Απορρίφθηκαν οι Δείκτες Κουεγιάρ το 1983 ενώ το 1992 υπήρξε η κατάθεση των Ιδεών Γκάλι, οι οποίες απορρίφθησαν από την πλειοψηφία της πολιτικής ηγεσίας καθώς και στις προεδρικές εκλογές του 1993. Και στη νέα πρωτοβουλία υπό την αιγίδα του ΟΗΕ το 1999 είχαμε την κατάληξη στο Σχέδιο Ανάν το οποίο και πάλιν απορρίφθηκε με σαρωτικό τρόπο, έμμεσα στις προεδρικές εκλογές του 2003 και άμεσα στο δημοψήφισμα του 2004.

Λαμβάνοντας υπ΄ όψιν όλα τα δεδομένα είναι προφανές ότι ο ΟΗΕ δεν λειτουργεί ανεξάρτητα από το (αν)ισοζύγιο δυνάμεων. Έτσι στη σημερινή συγκυρία, λύση στα πλαίσια του ΟΗΕ και μάλιστα λύση βασισμένη στη φιλοσοφία του Σχεδίου Ανάν, υποστηρίζουν ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ταλάτ και ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ερτογάν. Είναι ειρωνεία ότι η κατοχική δύναμη επικαλείται τώρα τον ΟΗΕ, αλλά είναι μια πραγματικότητα. Και τι μπορούμε να πράξουμε εμείς;

Δεν είναι δυνατόν σήμερα η Κύπρος να απαιτήσει απεμπλοκή από τις διαδικασίες του ΟΗΕ. Ούτε και θα ήταν σοφό να γίνει μια τέτοια προσπάθεια ακόμα και εάν ήταν εφικτό. Όμως με την ένταξη μας στην ΕΕ τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Ο ΟΗΕ σήμερα βρίσκεται σε μια αναζήτηση για το μελλοντικό του ρόλο. Ούτως ή άλλως, η εμπλοκή του ΟΗΕ στο Κυπριακό είναι εκ των ουκ άνευ. Είναι όμως καθοριστικής σημασίας να υπάρχει ταυτόχρονα και η εμπλοκή της ΕΕ σε επίπεδο αρχών αλλά και διαδικασίας. Και για τα δύο αυτά θέματα είναι σημαντικό η πλευρά μας να πάρει ουσιαστικές πρωτοβουλίες. Σε διαφορετική περίπτωση η εμπλοκή μόνο του ΟΗΕ θα οδηγήσει και πάλιν σε ένα σχέδιο όχι πολύ διαφορετικό από το Σχέδιο Ανάν V.

Πέρα από την ολοκληρωμένη επεξήγηση στη διεθνή κοινότητα για τους λόγους απόρριψης του Σχεδίου Ανάν, επείγει η κατάθεση ενός ξεκάθαρου πλαισίου αρχών – κατευθυντήριων γραμμών, σχετικά με τη δική μας αντίληψη επίλυσης του Κυπριακού. Οι κατευθυντήριες αυτές γραμμές θα αποτελούν τη σύζευξη των ψηφισμάτων του ΟΗΕ καθώς και των αρχών του ευρωπαϊκού πολιτικού πολιτισμού. Είναι χιλιοειπωμένο αλλά ισχύει: όποιος καταθέσει πρώτος «χαρτί» στο τραπέζι καθορίζει και το πλαίσιο της συζήτησης.

Research Center - Intercollege