|
Οι
ΗΠΑ πίεσαν και, τελικά, ανάγκασαν τον Γ.Γ. του ΟΗΕ να συγκαλέσει συνομιλίες για
το Κυπριακό στη βάση των απόλυτων θέσεων που ανέφερε στην έκθεσή του προς το
Συμβούλιο Ασφαλείας (παρ.
148):
«(α) ολοκλήρωση του Σχεδίου Ανάν (χωρίς επαναδιαπραγμάτευση των βασικών αρχών
του ή ουσιαστικές τροποποιήσεις) και (β) παραπομπής του σε ξεχωριστά ταυτόχρονα
δημοψηφίσματα (αφού επιδιαιτητεύσει ο ίδιος επί των κενών του Σχεδίου)». Σύμφωνα
με την επιστολή του, ο κ. Ανάν καλεί σε συνομιλίες στις
10
Φεβρουαρίου με προκαθορισμένη κατάληξη την
25η
Μαρτίου και διεξαγωγή δημοψηφισμάτων στις
21
Απριλίου. Πολύ δύσκολα, όμως, η νέα υποβολιμαία πρωτοβουλία του κ. Ανάν θα έχει
αποτέλεσμα.
Σύμφωνα με το Τουρκικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας, η Τουρκία δεν πρόκειται να
δεχθεί λύση στο Κυπριακό χωρίς να πάρει το ανάλογο αντιστάθμισμα σε σχέση με (1)
την ενταξιακή της πορεία και (2)
τη νέα κατάσταση πραγμάτων στην Κύπρο. Η Ε.Ε., όμως, δεν μπορεί να εγγυηθεί στην
Τουρκία ημερομηνία έναρξης προενταξιακών διαπραγματεύσεων, έστω και αν λυθεί το
Κυπριακό. Η Ένωση υπόσχεται μόνο ότι εάν η Τουρκία συμβάλει σε μια λύση που να
εγγυάται, τουλάχιστον, τη δυνατότητα του κυπριακού κράτους να ελέγχει και να
εφαρμόζει το κοινοτικό κεκτημένο σε όλη του την επικράτεια, θα λάβει σοβαρά
υπόψη αυτή την εξέλιξη όταν θ’ αποφασίσει το Δεκέμβριο κατά πόσο θα δώσει
ημερομηνία έναρξης προενταξιακών διαπραγματεύσεων στην Τουρκία. Οι ΗΠΑ
επιδιώκουν την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. και ενθαρρύνουν τις εσωτερικές
μεταρρυθμίσεις. Αντιλαμβάνονται, όμως, ότι δεν μπορούν ν’ αναγκάσουν την Ε.Ε. να
δώσει ημερομηνία στην Τουρκία. Έτσι, έχουν αρχίσει μια διαδικασία έντονων
διεργασιών και συστηματικών επαφών με τις Βρυξέλλες, τα κράτη κλειδιά για την
απόφαση του Δεκεμβρίου (Γαλλία και Γερμανία), την Τουρκία και την Ελλάδα με
ξεκάθαρο στόχο να δημιουργήσουν έρεισμα γι’ άσκηση αποτελεσματικών πιέσεων την
ώρα που θα παρθεί η απόφαση για την Τουρκία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του
Δεκεμβρίου. Οι ΗΠΑ έχουν υπόψη τους τρεις καθοριστικούς παράγοντες: Πρώτο, ότι
δεν υπάρχει θετικό κλίμα στην Ε.Ε. για να δοθεί ημερομηνία στην Τουρκία. Για να
πειστούν τα κράτη μέλη της Ε.Ε. να δώσουν ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων,
πρέπει να δουν μια πορεία αλλαγών στην Τουρκία, με βασική προϋπόθεση την
ικανοποίηση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης. Δεύτερο, σε περίπτωση που δεν δοθεί
ημερομηνία, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και το κλίμα που δημιουργήθηκε στην
νοτιοανατολική πτέρυγα της Ατλαντικής Συμμαχίας θα επηρεαστούν αρνητικά. Τρίτο,
η άρνηση της Ε.Ε. να δώσει ημερομηνία στην Τουρκία θα δημιουργήσει εσωτερικά
προβλήματα και θα απονομιμοποιήσει τη διαδικασία μεταρρυθμίσεων.
Η
Τουρκία ζητά εγγυήσεις και διαβεβαιώσεις εκ των προτέρων για να κινηθεί στο
Κυπριακό. Θέτει, κυρίως, δύο προϋποθέσεις: Πρώτο, ότι θα πάρει ημερομηνία
έναρξης διαπραγματεύσεων και ενισχυμένη οικονομική βοήθεια το Δεκέμβριο και
δεύτερο, ότι η οποιαδήποτε συμφωνία στην Κύπρο θα προνοεί ξεκάθαρη διζωνικότητα,
μόνιμες αποκλίσεις από το κοινοτικό κεκτημένο και μεγάλες μεταβατικές περιόδους
στην εφαρμογή του πλαισίου λύσης με ορίζοντα την ένταξη της ίδιας στην Ε.Ε. Τόσο
τα Ηνωμένα Έθνη όσο και οι ΗΠΑ είναι διατεθειμένοι να πιέσουν την ελληνική
πλευρά για την αποδοχή των μεταβατικών διατάξεων, αλλά και των σοβαρών
αποκλίσεων σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Το πρόβλημα
εστιάζεται στο αίτημα της Τουρκίας για εξαίρεση του τουρκικού συνιστώντος
κράτους από την εφαρμογή προνοιών του κοινοτικού κεκτημένου. Το Σχέδιο Ανάν
προνοεί μια μεταβατική περίοδο
3
ετών μετά την υπογραφή της Θεμελιώδους Συμφωνίας, κατά την οποία πτυχές του
κοινοτικού κεκτημένου όσον αφορά το καθεστώς εσωτερικής αγορά της Ε.Ε. δεν θα
εφαρμόζεται στο τουρκικό συνιστών κράτος, κάτι που δεν ικανοποιεί την Τουρκία. Η
Ε.Ε. είναι διατεθειμένη να δεχθεί κάποιες μεταβατικές περιόδους στην εφαρμογή
του κοινοτικού κεκτημένου στο τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος, αλλά σε καμιά
περίπτωση δεν πρόκειται να δεχθεί μόνιμες αποκλίσεις.
Είναι ξεκάθαρο ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν τη γεφύρωση του χάσματος ανάμεσα στις
απαιτήσεις της Τουρκίας για προεξασφάλιση της ημερομηνίας και των όρων λύσης του
Κυπριακού, με τη θέση της Ε.Ε. ότι το Κυπριακό είναι ένας συμπληρωματικός
παράγοντας για τη λήψη απόφασης καθορισμού ημερομηνίας έναρξης προενταξιακών
διαπραγματεύσεων.
Η
κατάσταση παραμένει σε αδιέξοδο από τη στιγμή που (1)
η ελληνική πλευρά δηλώνει ότι δεν πρόκειται να δεχθεί οτιδήποτε πέραν της
επανέναρξης διαπραγματεύσεων στη βάση του Σχεδίου Ανάν και τη διεξαγωγή
δημοψηφισμάτων μόνο όταν υπάρξει συνολική συμφωνία και (2)
η Τουρκία ζητά την προεξασφάλιση της ημερομηνίας έναρξης ενταξιακών
διαπραγματεύσεων και την αποδοχή των απόλυτων προϋποθέσεών της για την εφαρμογή
της νέας κατάστασης πραγμάτων στην Κύπρο. Ο κίνδυνος, μετά την επιστολή Ανάν,
είναι η διάσπαση της ελληνικής πλευράς σε αυτούς που θα υποστηρίζουν τις
προϋποθέσεις Ανάν και σε αυτούς που θα ζητούν διαπραγμάτευση χωρίς προδέσμευση
για τα χρονοδιαγράμματα και το ρόλο επιδιαιτησίας.
Οι ΗΠΑ προσπαθούν να σπάσουν το αδιέξοδο μέσω μιας φόρμουλας η οποία προβλέπει
δύο στάδια για το κλείσιμο του Κυπριακού. Στο πρώτο στάδιο θ’ αρχίσουν
διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών με στόχο να υπογραφεί μια καταρχήν
συμφωνία μέχρι τις
25
Μαρτίου. Στη συνέχεια θ’ αναλάβει η ομάδα του ντε Σότο να κλείσει όλα τα κενά
που θα παραμείνουν στο Σχέδιο για να μπορέσουν να διεξαχθούν τα δημοψηφίσματα (21
Απριλίου). Παρόλο που το ορόσημο της
1ης
Μαΐου είναι σημαντικό για τις ΗΠΑ, πιθανώς, λόγω χρόνου, να είναι αδύνατο να
κλείσει το Κυπριακό μέχρι τον Μάιο. Η διαδικασία ολοκλήρωσης του Σχεδίου,
συγγραφής των συνταγμάτων των συνιστώντων κρατών, και προετοιμασίας των
δημοψηφισμάτων θα συνεχιστεί σε μια δεύτερη φάση μέχρι το Νοέμβριο, ίσως με νέα
ενδιάμεσα χρονοδιαγράμματα. Ο στόχος της τελικής φάσης, είναι η διεξαγωγή των
δημοψηφισμάτων και η επικύρωση της «λύσης Ανάν» παραμονές της Συνόδου της Ε.Ε.
Έτσι, υπολογίζουν οι Aμερικανοί διπλωμάτες, θα επιτευχθεί ένα τριπλό επίτευγμα:
Θα κλείσει το Κυπριακό, θα δοθεί ημερομηνία έναρξης προενταξιακών
διαπραγματεύσεων στην Τουρκία και θα ομαλοποιηθούν περαιτέρω η ελληνοτουρκικές
σχέσεις, αφού αναμένεται να κλείσει, τουλάχιστον, το θέμα της υφαλοκρηπίδας στο
Αιγαίο.
Προϋπόθεση επιτυχίας της αμερικάνικης φόρμουλας είναι (1)
η υιοθέτηση από την ελληνική πλευρά του Σχεδίου Ανάν, με τις παρεκκλίσεις από το
κοινοτικό κεκτημένο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως και το ρόλο επιδιαιτησίας
του Γ.Γ. του ΟΗΕ, (2)
η συνεννόηση με την Ε.Ε. για να υιοθετήσει το όποιο περιεχόμενο της λύσης και να
παραχωρήσει στην Τουρκία ημερομηνία έναρξης προενταξιακών διαπραγματεύσεων και (3)
η αναθεώρηση των αποφάσεων του Τουρκικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας.
Παρόλο που οι ΗΠΑ είναι η μόνη υπερδύναμη στον κόσμο, δεν μπορεί να επιβάλει τη
φόρμουλά της για το κλείσιμο του Κυπριακού και την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.
Από τη στιγμή που η Τουρκία δεν πληροί τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, θα είναι πολύ
δύσκολο να πάρει ημερομηνία έναρξης προενταξιακών διαπραγματεύσεων, όπως εξίσου
δύσκολο είναι να αποδεχθεί η ελληνική πλευρά το Σχέδιο Ανάν ως τη λύση του
Κυπριακού, ιδίως τώρα, όπου η ένταξη στην Ε.Ε. δημιουργεί βάσιμες προσδοκίες για
την επίτευξη μιας μακρόπνοης και λειτουργικής λύσης που να στηρίζεται στο
ευρωπαϊκό κεκτημένο και όχι στο ηγεμονικό και αμφιλεγόμενο Σχέδιο Ανάν.
Research & Development Center - Intercollege
Copyright © 2004. All rights reserved
|