Από το τείχος του Βερολίνου στο φυλάκιο της Λήδρας

Από το τείχος του Βερολίνου στο φυλάκιο της Λήδρας

Για χρόνια κυριαρχεί ένας παραλληλισμός της Λευκωσίας και του Βερολίνου, κυρίως μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989, με τη Λευκωσία να προβάλλεται έκτοτε ως η τελευταία διαιρεμένη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Όταν έπεσε το τείχος του Βερολίνου ολοκληρώνονταν οι διεργασίες για την επανενσωμάτωση της Ανατολικής Γερμανίας στη Δυτική Γερμανία οδηγώντας έτσι στην αποκατάσταση της ενότητας της χώρας. Πρέπει να κατανοηθούν τα γεγονότα καθώς και η δυναμική που οδήγησαν σε πραγματικά κοσμοϊστορικές εξελίξεις.

Υπάρχουν αρκετές ομοιότητες αλλά και διαφορές μεταξύ των συνθηκών της Γερμανίας τότε και της Κύπρου. Από κοινωνικοοικονομικής σκοπιάς το χάσμα μεταξύ των δύο Γερμανιών μπορεί να συγκριθεί με την αντίστοιχη περίπτωση στην Κύπρο. Από πολιτικής σκοπιάς το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας είχε μια έντονη ιδεολογική διάσταση ενώ ταυτόχρονα στηριζόταν από τη Σοβιετική Ένωση. Αλλά και στην Κύπρο το κατοχικό καθεστώς δημιουργήθηκε από την Τουρκία η οποία το στηρίζει. Οι Γερμανοί ανήκουν στο ίδιο έθνος ενώ στην περίπτωση της Κύπρου οι δύο κοινότητες έχουν διαφορετικές εθνικές, γλωσσικές, πολιτιστικές και θρησκευτικές καταβολές. Όταν έπεσε το τείχος του Βερολίνου επείκειτο η πτώση του κομμουνισμού και της Σοβιετικής Ένωσης. Η επανένωση της Γερμανίας διευκολύνθηκε από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Στην περίπτωση της Κύπρου δεν υφίσταται μια αντίστοιχη εξέλιξη. Το ερώτημα που τίθεται όμως είναι σε ποιο βαθμό η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας δημιουργεί προϋποθέσεις για ουσιαστική αλλαγή της πολιτικής της Άγκυρας στο Κυπριακό.

Υπενθυμίζεται ότι στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού υπήρχαν διαδηλώσεις εναντίον των καθεστώτων οι οποίες προσέλαβαν κατ΄ ουσίαν επαναστατικό χαρακτήρα οδηγώντας σε σαρωτικές αλλαγές. Και στη Γερμανία οι αντικαθεστωτικές εκδηλώσεις εξέφρασαν ταυτόχρονα την επιθυμία για την επανένωση της χώρας. Η Δυτική Γερμανία ήταν η κοινωνία της ευημερίας και της ελευθερίας. Και τα αγαθά αυτά επιθυμούσαν να τα γευθούν και οι Ανατολικο-Γερμανοί. Και στην Κύπρο, οι Τουρκοκύπριοι έβλεπαν την ελεύθερη Κύπρο να ευημερεί και να ετοιμάζεται να ενταχθεί στην ΕΕ ενώ οι ίδιοι βίωναν τη μιζέρια και τον ασφυκτικό εναγκαλισμό της Τουρκίας. Υπήρχαν λοιπόν σημαντικοί λόγοι που τους οδήγησαν σε αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις δια των οποίων ταυτόχρονα εξεφράζετο η επιθυμία για επανένωση.

Τελικά οι κατοχικές αρχές, με τη συγκατάθεση της Άγκυρας, πήραν την πρωτοβουλία για τη μερική άρση των περιορισμών στην ελεύθερη διακίνηση. Και αυτό γιατί η τουρκική πλευρά αποσκοπούσε, μεταξύ άλλων, στην εκτόνωση των ασφυκτικών πιέσεων, στη βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών στα κατεχόμενα, στη δημιουργία θετικών εντυπώσεων διεθνώς και στον ουσιαστικό επηρεασμό της μορφής της λύσης. Ενώ στην περίπτωση του Βερολίνου και της Γερμανίας η πτώση του τείχους ήταν σαρωτική και σηματοδότησε την απαρχή μιας νέας εποχής, στην Κύπρο τα δεδομένα ήταν / είναι διαφορετικά. Το άνοιγμα στην Κύπρο δημιούργησε σημεία εισόδου και εξόδου (όπως π.χ. εκείνο του Αγίου Δομετίου στη Λευκωσία), που θυμίζουν συνοριακές ρυθμίσεις και όχι ελεύθερη διακίνηση.

Η πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων πιστεύει ότι, σήμερα, τέσσερα περίπου χρόνια μετά τη μερική άρση των εμποδίων και τρία περίπου χρόνια μετά την ένταξη στην ΕΕ, η υφιστάμενη κατάσταση βολεύει τους Τουρκοκυπρίους: εξακολουθούν να νέμονται τα κεκτημένα της κατοχής αλλά και να απαιτούν πολλά από τα αγαθά της Κυπριακής Δημοκρατίας ως μέλος της ΕΕ και μάλιστα χωρίς υποχρεώσεις. Από τουρκικής πλευράς η αναβάθμιση της κατοχικής οντότητας στο βόρειο τμήμα της Κύπρου και η εξυπηρέτηση των συμφερόντων της Τουρκίας φαίνεται να είναι προτεραιότητα, είτε αυτή επιδιώκεται με ανέγερση και μετά κατεδάφιση γεφυρών είτε με μικροπολιτικές επικοινωνιακές κινήσεις στηριζόμενες στην ισχύ ξένου στρατού. Γνήσιος ενθουσιασμός από Τουρκο(κυπριακής) πλευράς για πραγματική επανένωση δυστυχώς δεν υπάρχει. Ενδεχομένως η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωζώνη να δημιουργήσει μια νέα ελπιδοφόρα δυναμική...

Research Center - Intercollege