Η Κύπρος ως κράτος μέλος της Ε.E.

Η Κύπρος ως κράτος μέλος της Ε.E.

Το πρωταρχικό ερώτημα είναι γιατί ένα ευρωπαϊκό κράτος να επιθυμεί να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ); Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι απλή: Η ΕΕ λειτουργεί ως ένας διακρατικός οργανισμός, ο οποίος επιτρέπει στα κράτη μέλη του να διεκδικούν τα εθνικά τους συμφέροντα κάτω από συνθήκες σταθερότητας και ασφάλειας. Η Κύπρος, όπως και τα υπόλοιπα μικρά κράτη μέλη της Ένωσης, επιθυμούσε να ενταχθεί στην ΕΕ για να αποφύγει την ηγεμονική επικυριαρχία άλλων μεγαλύτερων κρατών και ειδικότερα της Τουρκίας. Εντασσόμενη στην ΕΕ, η Κύπρος διεκδικεί ίσο, όχι κατ’ ανάγκην ισότιμο, κυριαρχικό ρόλο με τα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ένωσης.

Η καταξίωση της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ επαληθεύεται από τη δυνατότητά της να συμμετάσχει, ως ένα ισότιμο κυρίαρχο κράτος, στο θεσμικό πλαίσιο της Ένωσης και να διεκδικεί, μέσω αυτού του πλαισίου και στο μέτρο των δυνατοτήτων της, όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη. Αντίθετα, η απαξίωση της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ θα επέλθει στην περίπτωση που η οποιαδήποτε λύση στο πολιτικό της πρόβλημα και, κατ’ επέκτασιν, η αναδιαμόρφωση του πολιτεύματος και των διεθνών της σχέσεων, λειτουργήσουν ως περιοριστικοί παράγοντες της κρατικής της κυριαρχίας και, συνεπώς, ως παράγοντες περιορισμού των δυνατοτήτων της να διεκδικεί τα εθνικά της συμφέροντα.

Έγινε, κατά την άποψή μου, ευρέως κατανοητό ότι αρκετές από τις πρόνοιες του Σχεδίου Ανάν απαξίωναν την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, από τη στιγμή που είτε επέβαλλαν εσωτερικούς και εξωτερικούς περιορισμούς στην άσκηση ευρωπαϊκής πολιτικής είτε οικοδομούσαν έναν περίπλοκο μηχανισμό λήψεως αποφάσεων, σε ομοσπονδιακό επίπεδο και σε επίπεδο συνιστώντων κρατών. Δύο παραδείγματα είναι, νομίζω, αρκετά για να συνοψιστούν οι απαξιωτικές, ως προς την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, πρόνοιες του Σχεδίου Ανάν. Πρώτο, ακυρώνεται η δυνατότητα συμμετοχής της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας (ΕΠΑΑ) της ΕΕ. Η ΕΠΑΑ οικοδομήθηκε στα πλαίσια της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της ΕΕ και έχει ως κύρια επιδίωξη την παροχή των μέσων στην Ένωση να αναλαμβάνει διεθνείς ειρηνευτικές αποστολές στον τομέα, κυρίως, της πρόληψης κρίσεων και της διατήρησης της ειρήνης.

Μέχρι σήμερα, η ΕΕ έχει αναλάβει αποστολές στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, στη Βοσνία και στο Κογκό και προγραμματίζει καινούργιες δράσεις. Η Κυπριακή Δημοκρατία συμμετέχει ενεργά, προηγουμένως ως υποψήφιο και τώρα ως πλήρες μέρος της ΕΕ, σε όλη τη διαδικασία που αφορά τόσο την ΚΕΠΠΑ όσο και την ΕΠΑΑ. Αξίζει, όμως, να αναφέρουμε ότι μετά από απαίτηση της Τουρκίας και υποχώρηση της κυβέρνησης Σιμήτη, η Κύπρος εξαιρέθηκε από το επιχειρησιακό σκέλος της ΕΠΑΑ για αποστολές που αναλαμβάνει η ΕΕ με τη χρήση των μέσων του ΝΑΤΟ, πλην όμως μπορεί να συμμετάσχει σε όλες τις υπόλοιπες διεργασίες και αποστολές της ΕΠΑΑ. Κοντολογίς, το Σχέδιο Ανάν επιχειρεί να απαξιώσει τη συμμετοχή της Κύπρου στον πυλώνα ασφάλειας και άμυνας της ΕΕ, αφαιρώντας της με αυτόν τον τρόπο κυριαρχικά δικαιώματα και δυνατότητες ως κράτος μέλος της Ένωσης.

Δεύτερο, το Σχέδιο Ανάν επιχειρούσε να οικοδομήσει ένα δυσλειτουργικό, εξαιρετικά περίπλοκο και εγγενώς προβληματικό μηχανισμό λήψεως αποφάσεων για θέματα ΕΕ. Η πολιτική της Κύπρου στην ΕΕ θα απαιτούσε τη συνεχή συναίνεση όχι μόνο των μελών του Προεδρικού Συμβουλίου αλλά και των κυβερνήσεων των συνιστώντων κρατών. Οι κυβερνήσεις των συνιστώντων κρατών θα έπρεπε να συμμετέχουν οπωσδήποτε στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκή πολιτικής. Ταυτόχρονα, η καθαυτό συμμετοχή της Κύπρου στην ΕΕ και η εκπλήρωση των υποχρεώσεών της ως κράτος μέλος υπερέβαινε ακόμα και τη λογική του βελγικού μοντέλου, τόσο στον έλεγχο όσο και στην εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου. Το «μοντέλο Ανάν» αντί να ευνοεί την ομαλή και δυναμική συμμετοχή της Κύπρου στην ΕΕ, δημιουργεί προϋποθέσεις δυσλειτουργίας και βραχυκύκλωσης τόσο όσον αφορά τους μηχανισμούς λήψεων αποφάσεων αλλά και όσον αφορά τους μηχανισμούς ελέγχου και εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου.

Η απόφαση της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ, δηλαδή η απόφαση πρόσδεσής της στο άρμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, βασίστηκε τόσο σε ορθολογικά κριτήρια για την ενδυνάμωση της οικονομίας και των δυνατοτήτων της όσο και σε προσδοκίες για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος, στο πλαίσιο και τις αρχές του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Η ΕΕ δεν είναι, σε καμιά περίπτωση, ένας οργανισμός στον οποίο επικρατεί αρμονία συμφερόντων. Αντιθέτως, η ΕΕ είναι ένας οργανισμός που ευνοεί τον ανταγωνισμό και επιτρέπει στα ισχυρά κράτη να καθορίζουν, σε μεγάλο βαθμό, το πλαίσιο αλληλεξάρτησής τους με τα μικρά κράτη. Ταυτόχρονα, όμως, η ΕΕ δίνει τη δυνατότητα στα μικρά κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματά τους και να εκμεταλλευτούν τις εκάστοτε συγκυρίες συμφερόντων, για να επιβιώσουν και να εκπληρώσουν τα εθνικά τους συμφέροντα κάτω από συνθήκες ασφάλειας. Η κατανόηση της φύσης και λειτουργίας της ΕΕ είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διεκδίκηση του ανάλογου πλαισίου λύσης του Κυπριακού, το οποίο θα είναι ασφαλές και λειτουργικό, και θα επιτρέπει στην Κύπρο να συμμετάσχει ως ισότιμο και κυρίαρχο κράτος μέλος στην ΕΕ.

Research & Development Center - Intercollege