Το καθεστώς εγγυήσεων μέσα από το Σχέδιο Ανάν

Το καθεστώς εγγυήσεων μέσα από το Σχέδιο Ανάν

Σύμφωνα με το Σχέδιο Ανάν, η Συνθήκη Εγγυήσεων παραμένει σε ισχύ. Δηλαδή, η Τουρκία, η Βρετανία και η Ελλάδα θα συνεχίσουν να είναι «εγγυήτριες δυνάμεις της Κύπρου». Το Σχέδιο προβλέπει ότι η Βρετανία, η Τουρκία και η Ελλάδα θα εγγυώνται, από κοινού, την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα, την ασφάλεια και τη συνταγματική τάξη τόσο της Ενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και των δύο συνιστώντων κρατών της. Το παράδοξο με το Σχέδιο Ανάν είναι ότι προτείνει τη διατήρηση του καθεστώτος εγγυήσεων που επιβλήθηκέ στην Κύπρο το 1960, τη στιγμή που αυτό το καθεστώς κατέρρευσε το 1974. Οι συντάκτες του Σχεδίου Ανάν παραγνωρίζουν το γεγονός ότι η Κυπριακή Δημοκρατία εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ότι ως κράτος μέλος της Ένωσης δεν μπορεί να είναι κάτω από το στρατηγικό έλεγχο τριών άλλων κρατών, ένα εκ των οποίων η Τουρκία, που δεν είναι καν μέλος της.

Είναι γεγονός ότι το καθεστώς εγγυήσεων του 1960 περιόρισε ασφυκτικά την ελευθερία και την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το κράτος της Κύπρου δεν μπορούσε να λάβει οποιαδήποτε απόφαση σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας χωρίς, ουσιαστικά, τη συγκατάθεση της Τουρκίας. Πώς είναι δυνατό να συνεχιστεί ένα καθεστώς ομηρίας της Κύπρου τη στιγμή που αυτή εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έναν οργανισμό που οικοδομεί κοινές πολιτικές σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας και άμυνας;

Πολλοί αναλυτές τόνισαν ότι το καθεστώς εγγυήσεων που προβλέπεται στο Σχέδιο Ανάν, δεν περιορίζει μόνο την ελευθερία και την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, ως κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά την καθιστούν, στην ουσία, προτεκτοράτο της Τουρκίας. Το Σχέδιο Ανάν θέτει υπό περιορισμό την κυριαρχία του κυπριακού κράτους, αφαιρώντας του με αυτόν τον τρόπο ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων που αφορούν την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας και άμυνας. Όπως σημειώνουν κορυφαίοι διεθνολόγοι, «κράτος που στερείται κυριαρχίας, δηλαδή κράτος που δεν μπορεί να αποφασίσει ελεύθερα για την εξωτερική του πολιτική, την ασφάλεια και την άμυνά του, δεν μπορεί να θεωρείται κράτος». Το Σχέδιο Ανάν δορυφοροποιεί την Κύπρο στα πρότυπα των Σοβιετικών δορυφόρων κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου.

Η Φινλανδία, για παράδειγμα, αναφέρεται συχνά στα εγχειρίδια της διεθνούς πολιτικής ως ένα κλασικό παράδειγμα δορυφόρου της Σοβιετικής Ένωσης κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου. Το Σχέδιο Ανάν φινλανδοποιεί, όπως συνηθίζεται να λέγεται, την Κύπρο, αφού την καθιστά δορυφόρο της Τουρκίας.

Το Σχέδιο Ανάν προβλέπει, επίσης, ότι «η Κύπρος θα διατηρεί ιδιαίτερους δεσμούς φιλίας με την Τουρκία και την Ελλάδα, σεβόμενη την ισορροπία που καθιερώνεται με τη Συνθήκη Εγγυήσεως, τη Συνθήκη Συμμαχίας και τη Θεμελιώδη Συμφωνία, και ως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα υποστηρίξει την ένταξη της Τουρκίας στην Ένωση». Με απλά λόγια, το Σχέδιο Ανάν υποβάλλει στην Κύπρο την εξωτερική πολιτική που θα ακολουθεί σε σχέση με την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας.

Το Σχέδιο Ανάν δεν αναθεωρεί ούτε και το δικαίωμα μονομερούς επέμβασης των εγγυητριών δυνάμεων, τη στιγμή που η Τουρκία το επικαλέστηκε παράνομα για να εισβάλει στην Κύπρο το 1974 και να δημιουργήσει το σημερινό στάτους κβο. Το Σχέδιο Ανάν, όμως, δεν διατηρεί μόνο το δικαίωμα μονομερούς επέμβασης της Τουρκίας σε περίπτωση που «παραβιαστεί η συνταγματική τάξη στην Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία» αλλά δίνει δικαίωμα επέμβασης και στο ελληνοκυπριακό συνιστών κράτος. Σύμφωνα με το Σχέδιο Ανάν, η Τουρκία, μαζί με τη Βρετανία και την Ελλάδα, είναι εγγυητής «της ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας, της ασφάλειας και της συνταγματικής τάξης» του ελληνοκυπριακού συνιστώντος κράτους.

Διερωτάται, λοιπόν, κάποιος: Τι είδους κυριαρχία και ανεξαρτησία είναι αυτή που προβλέπει το Σχέδιο Ανάν; Πώς είναι δυνατό να νιώθουν ασφάλεια η Έλληνες της Κύπρου κάτω από ένα καθεστώς εγγυήσεων στο οποίο θα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο η Τουρκία; Είναι δυνατόν να τίθεται η Κύπρος κάτω από τουρκική ομηρία τη στιγμή που εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Και το ποιο σημαντικό, ποιος θα εμποδίσει την Τουρκία να επέμβει μονομερώς σε περίπτωση οποιασδήποτε κρίσης ή προβοκάτσιας; Το Σχέδιο Ανάν δεν δίνει απάντηση σε κανένα από τα πιο πάνω ερωτήματα.

Research & Development Center - Intercollege