Συνέντευξη του Α. Θεοφάνους προς τον Ανδρέα Καουρή-Εφημερίδα ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ

Συνέντευξη του Α. Θεοφάνους προς τον Α. Καουρή - Εφημερίδα "ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ"

Πώς αντικρίζετε την Ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας μετά την 17^η Δεκεμβρίου;

Ασφαλώς η απόδοση ημερομηνίας έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων Τουρκίας-ΕΕ αποτελεί ένα μεγάλο βήμα προς την ένταξη. Όμως αποτελεί λανθασμένη εκτίμηση ότι τα πάντα έχουν κριθεί. Ο δρόμος της Τουρκίας θα είναι μακρύς. Και δεν θα εκπλαγώ εάν στο τέλος του δρόμου προκύψει μια ειδική σχέση αντί η ένταξη.

Όμως πρέπει να παραδεχθούμε ότι η Τουρκία έχει κάνει σημαντικά βήματα προόδου. Ως εκ τούτου δεν δικαιούται να προσβλέπει στην ένταξή της;

Το ερώτημά σας ή μάλλον τα ερωτήματά σας είναι ουσιαστικής σημασίας. Πρώτο, είναι γεγονός ότι η Τουρκία έχει καταβάλει προσπάθειες για να έρθει πιο κοντά στην Ευρώπη. Όμως είναι εξ ίσου σημαντικό να κατανοήσουμε ότι άλλο είναι η εικόνα που δημιουργείται για την Τουρκία στην Ευρώπη και διεθνώς και άλλο είναι η πραγματικότητα. Δηλαδή, χωρίς να υποτιμώ τα βήματα προόδου της Τουρκίας – η χώρα αυτή εξακολουθεί να απέχει από την εκπλήρωση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης: και τούτο παρά τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου περί του αντιθέτου. Η κατοχή μέρους της Κύπρου, οι συνεχείς παραβιάσεις στο Αιγαίο και η έλλειψη επαρκούς σεβασμού των μειονοτήτων στην Τουρκία απέχουν από το πνεύμα της σύγχρονης Ευρώπης.

Δεύτερο, ακόμη και αν η Τουρκία εκπληρώσει όλες της τις υποχρεώσεις της, τον τελικό λόγο έχουν οι λαοί της Ευρώπης. Προσωπικά, αμφιβάλλω κατά πόσον η ένταξη της Τουρκίας εξυπηρετεί τους Ευρωπαϊκούς στόχους. Μεταξύ άλλων, υπογραμμίζω ότι τυχόν ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ ενδεχομένως να σηματοδοτήσει την οριστική κατάρρευση του στόχου της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης.

Όμως η Τουρκία πήρε ημερομηνία έναρξης ενταξιακών συνομιλιών. Δεν υπολογίζουν τους κινδύνους αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις;

Κοιτάξτε, για να κατανοήσουμε αυτό που συμβαίνει σε σχέση με το κεφάλαιο Ευρώπη-Τουρκία πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά τον ρόλο και τη στάση των ΗΠΑ. Είναι γνωστό ότι οι ΗΠΑ άσκησαν και ασκούν ασφυκτικές πιέσεις προς όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες για να διευκολυνθεί η πορεία της Τουρκίας. Βέβαια, η Αγγλία ήταν μια από τις λίγες Ευρωπαϊκές χώρες που δεν χρειάσθηκαν τις Αμερικανικές παραινέσεις. Και τούτο επειδή τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Βρετανία αντικρίζουν την ΕΕ ως μια κυρίως οικονομική ένωση. Εν ολίγοις, ούτε οι ΗΠΑ ούτε η Αγγλία επιθυμούν μια ομοσπονδιακή Ευρώπη, μια Ευρωπαϊκή πολιτική οντότητα. Σπεύδω να σημειώσω ότι εάν δούμε και το ύφος της Τουρκίας διαπιστώνουμε ότι πρόκειται περί νεο-οθωμανικού ύφους. Οι Τούρκοι ηγέτες εξακολουθούν να είναι πομπώδης ενώ οι θέσεις τους για την Κύπρο αποτελούν προσβολή για τις Ευρωπαϊκές αρχές και δεδομένα. Παρά ταύτα, η Τουρκία εξασφάλισε ημερομηνία έναρξης ενταξιακών συνομιλιών. Δεν νομίζω σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση να υπήρχε υποψήφια χώρα που να έθετε όρους. Δηλαδή, τους όρους τους θέτει η πλευρά στην οποία απευθύνεται ένα αίτημα και όχι η χώρα που αιτείται. Οι Ευρωπαίοι όμως εξακολουθούν να πιστεύουν ότι υπάρχουν ακόμα εκείνες οι ασφαλιστικές δικλίδες που μπορούν να σταματήσουν την ένταξη της Τουρκίας αν αυτό κριθεί αναγκαίο. Από την άλλη δεν θα εκπλαγώ εάν η ίδια η Τουρκία επιλέξει την ειδική σχέση επειδή είτε δεν θα θέλει είτε δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί πλήρως σε ό,τι απαιτείται για την ένταξη.

Όμως η Ευρώπη δεν αντίδρασε στις 17 Δεκεμβρίου. Αντίθετα, η Τουρκία φαίνεται να επέβαλε του όρους της.

Εν μέρει έχετε δίκαιο. Η Ευρώπη ανέχεται την Τουρκία. Αυτό όμως δεν μπορεί να συνεχίζεται επ΄ αόριστον καθώς σε μια τέτοια περίπτωση η Ένωση θα αυτοαναιρεθεί. Αναμένω ότι θα υπάρξουν πολλές συζητήσεις σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Ο προβληματισμός εφ΄ όλης της ύλης είναι χρήσιμος.

Πρέπει όμως να δούμε πως και εμείς δρούμε ούτως ώστε να αναδείξουμε τη θέση ότι στην Κύπρο διακυβεύονται Ευρωπαϊκές αρχές και συμφέροντα. Στο θέμα αυτό δυστυχώς η Κυπριακή πολιτεία και κοινωνία είναι ανεξεταστέες.

Είναι πολύ σοβαρή αυτή η διαπίστωσή σας και κρύβει, εκτός από μια διάθεση κριτικής, ενδεχομένως και μια φωνή αγωνίας.

Το πρόβλημα της ανεπαρκούς διαφώτισης με την ευρεία έννοια του όρου δεν είναι θέμα που προέκυψε χθες. Ήταν και είναι διαχρονικό. Και θα πρέπει να αντιστρέψουμε το κλίμα όχι μόνο για σκοπούς εντυπώσεων αλλά και για να έχουμε ένα επιπρόσθετο μοχλό προώθησης μιας σωστής λύσης του Κυπριακού. Πέραν αυτού, έχουμε χρέος ως χώρα μέλος να είμαστε μέρος του Ευρωπαϊκού και διεθνούς γίγνεσθαι. Και ο στόχος αυτός είναι υπόθεση ολόκληρης της κοινωνίας. Στην Κύπρο όμως υπάρχουν πλαίσια τα οποία δεν επιτρέπουν τη μεγιστοποίηση της δημιουργικότητας και της παρουσίας μας στην Ευρώπη και στον κόσμο γενικά. Ένας τομέας ο οποίος μπορεί να προσφέρει πολύ περισσότερα είναι ο ακαδημαϊκός. Και όμως η μέχρι σήμερα πολιτική του κρατισμού δεν επιτρέπει την περαιτέρω πρόοδό του.

Ποιες οι απόψεις σας για το θέμα του Σχεδίου Ανάν και την προοπτική της επανόδου του;

Δεν με εκπλήττει το γεγονός ότι η Τουρκία, η Βρετανία και οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται να προωθήσουν το Σχέδιο Ανάν V με κάποιες τροποποιήσεις. Όλος ο Κυπριακός λαός επιθυμεί λύση. Όμως εν ουδεμία περίπτωση μπορούμε για χάρη της λύσης να δεχθούμε ένα Σχέδιο το οποίο εν πολλοίς να νομιμοποιεί τα αποτελέσματα της εισβολής και της κατοχής. Δεν διστάζω να υπογραμμίσω ότι δεν μπορεί να γίνει αποδεχτή η φιλοσοφία του Σχεδίου Ανάν. Για παράδειγμα, προσωπικά πιστεύω ότι δεν μπορούμε να δεχθούμε τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας – και ούτε τη διατήρηση των εγγυήσεων της Αγγλίας, της Τουρκίας και της Ελλάδας. Μέσα από το συγγραφικό μου έργο έχω καταθέσει συγκεκριμένες θέσεις – κατευθυντήριες γραμμές – πάνω στις οποίες πιστεύω ότι είναι εφικτό να στηρίξουμε μια νέα προσέγγιση.

Ποια είναι η ουσία των θέσεών σας;

Έχω κατά νούν ένα πλαίσιο λύσης το οποίο να αποτελεί την σύζευξη του ιστορικού συμβιβασμού της ομοσπονδίας και των Ευρωπαϊκών αρχών και δεδομένων. Ενώ το Σχέδιο Ανάν κινείται μεταξύ του άξονα της ομοσπονδίας και της συνομοσπονδίας, αυτό που έχω κατά νούν είναι μια πολιτεία με στοιχεία ομοσπονδιακού και ενιαίου κράτους. Εκτός από τη διατήρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την κατάργηση των εγγυήσεων, προβλέπεται μια ενιαία οικονομία καθώς και ένα σύστημα το οποίο ενισχύει την προοπτική της λειτουργικότητας. Εν ολίγοις, θα πρέπει το πλαίσιο λύσης του Κυπριακού να εμβολιασθεί με τους κανόνες εύρυθμης λειτουργίας ενός σύγχρονου κράτους. Ενώ η δικοινοτικότητα θα θεωρείται αναπόσπαστο μέρος της λύσης, θα μπορούμε ταυτόχρονα να κινηθούμε πέραν της δικοινοτικότητας. Στο θέμα των τριών βασικών ελευθεριών δεν μπορούν να υπάρχουν μόνιμες παρεκκλίσεις, ενώ σ’ ό,τι αφορά στους έποικους, θα πρέπει να συμφωνηθεί η αποχώρησή τους ως θέμα αρχής και να εισαχθεί μόνιμη ρήτρα που να περιορίζει τον αριθμό των Τούρκων υπηκόων που να μπορούν να εγκαθίστανται στην Κύπρο. Φυσικά κατανοώ ότι υπάρχουν και οι περιπτώσεις εκείνες όπου θα παραμείνουν. Είναι σημαντικό η Κεντρική κυβέρνηση να έχει εκείνες τις εξουσίες που θα της επιτρέπουν να λειτουργεί αποτελεσματικά για την εξυπηρέτηση όλων των πολιτών. Επίσης, η συμμετοχή ξένων δικαστών στο Ανώτατο Δικαστήριο δεν είναι δυνατόν να γίνει δεκτή. Εισηγούμαι να έχουμε τέσσερις Ελληνοκύπριους, τέσσερις Τουρκοκύπριους και ένα δικαστή από τις μικρότερες κοινότητες. Πρόεδρος θα είναι ο γηραιότερος των δικαστών. Είναι κεφαλαιώδους σημασίας η ενίσχυση της νομιμότητας των θεσμών και της αντιπροσωπευτικότητας των πολιτειακών αρχόντων. Σ’ αυτό το πλαίσιο, θα ήταν δυνατόν να υιοθετηθεί το Αμερικανικό σύστημα εκλογής Προέδρου έτσι που ένας υποψήφιος Πρόεδρος, που μπορεί να είναι Ελληνοκύπριος ή Τουρκοκύπριος, θα πρέπει να κατέρχεται σε κοινό εκλογικό ψηφοδέλτιο στις εκλογές μαζί με Αντιπρόεδρο που να ανήκει στην άλλη κοινότητα. Τέλος, στο εδαφικό θα πρέπει το ποσοστό που θα υπαχθεί στην Ελληνοκυπριακή πολιτεία να

αυξηθεί και να δοθεί επίσης σ’ αυτήν μεγαλύτερο μήκος ακτών. Στην πορεία του χρόνου και η διζωνικότητα μπορεί να αναιρεθεί ή να διαφοροποιηθεί εάν το επιθυμούν και οι δύο κοινότητες.

Είναι αυτό εφικτό;

Είναι ένα πλαίσιο λύσης που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του σήμερα. Είμαι πεπεισμένος ότι πολλοί Τουρκοκύπριοι θα το αντικρίσουν θετικά. Αντίθετα το Σχέδιο Ανάν στηρίζεται στα αποτελέσματα της εισβολής του 1974 και αγνοεί τις ανάγκες της σύγχρονης εποχής.

Research & Development Center - Intercollege