Δύο χρόνια από την Ευρωζώνη

Αίτηση και Ένταξη στην ΕΕ

Όταν η Κυπριακή Δημοκρατία υπέβαλε αίτηση για ένταξη στην ΕΕ τον Ιούλιο του 1990, κύριο μέλημα της συντριπτικής πλειοψηφίας των Κυπρίων ήταν τα πολιτικά πλεονεκτήματα που θα αποκομίζοντο ως αποτέλεσμα της συμμετοχής στην ΕΕ. Παρ΄ όλο που αρχικά δεν ήταν πλήρως κατανοητό, θέματα κοινωνικοοικονομικού χαρακτήρα ήταν ιδιαίτερα σημαντικά. Κατά τη διάρκεια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων και το τελευταίο στάδιο της ένταξης, και πάλιν η προσοχή εστιάστηκε στους πολιτικούς στόχους και συγκεκριμένα στο Κυπριακό. Αναπόφευκτα στα κοινωνικοοικονομικά θέματα δεν δόθηκε η απαραίτητη προσοχή ούτε κατά τη διάρκεια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων ούτε όμως και στο πλαίσιο ενός διαλόγου στο εσωτερικό.

Η Κύπρος εντάχθηκε στην ΕΕ την 1^η Μαΐου 2004.  Υπάρχουν φλέγοντα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα καθώς και προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπισθούν επαρκώς.  Παράλληλα, υφίστανται ευκαιρίες που πρέπει να αξιοποιηθούν ανάλογα.

Τα Προβλήματα και οι Προκλήσεις

Η Κύπρος πρέπει να υπερπηδήσει τα δημοσιονομικά της προβλήματα – το χρόνιο δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος.  Επί σειρά ετών, οι δαπάνες του κράτους ήταν και είναι μεγαλύτερες απ΄ ότι η οικονομία μπορεί να αντέξει.  Έτσι οδηγηθήκαμε, μεταξύ άλλων, στο χρόνιο δημοσιονομικό έλλειμμα και στο ψηλό δημόσιο χρέος.  Το δημοσιονομικό έλλειμμα το 2003 ανήλθε στο 6,3% του ΑΕΠ προτού υποχωρήσει στο 4,1% το 2004.  Το δημόσιο χρέος ανήλθε στο 69,4% του ΑΕΠ το 2003 και στο 71,4% το 2004.  Αν ληφθεί όμως υπ΄ όψιν και ο ενδοκυβερνητικός δανεισμός, τότε οι δείκτες αυτοί θα είναι ακόμη χειρότεροι.  Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με τα κριτήρια Μάαστριχτ, το δημοσιονομικό έλλειμμα δεν πρέπει να ξεπερνά το 3% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος το 60% του ΑΕΠ. Η κυβέρνηση αισιοδοξεί ότι με το τέλος του 2005 και κατά τη διάρκεια του 2006, το δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος θα μειωθούν ανάλογα, και ότι όλοι οι δείκτες που αφορούν την ένταξη στην Ευρωζώνη θα πληρούνται.

Η ένταξη στην Ευρωζώνη την 1^η Ιανουαρίου 2008 αποτελεί μέγιστο εθνικό στόχο.  Η κυβέρνηση κατανοεί ότι θα πρέπει να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την επαρκή αντιμετώπιση των δημοσιονομικών προβλημάτων.  Πέραν τούτου, πολλοί τομείς της οικονομίας αντιμετωπίζουν διαρθρωτικά προβλήματα. Η αύξηση της αποδοτικότητας στη δημόσια υπηρεσία και στους ημικρατικούς οργανισμούς, αποτελεί σοβαρό ζήτημα λαμβανομένης υπ΄ όψιν της επιτακτικής αναγκαιότητας για αποτελεσματικότητα και ανταγωνιστικότητα.  Η κρίση στις Κυπριακές Αερογραμμές αποτελεί σύμπτωμα ενός ευρύτερου προβλήματος. Παρόμοια προβλήματα όμως υπάρχουν και στον ιδιωτικό τομέα. Χρειάζονται καλύτερες δεξιότητες στη διοίκηση και στην αποτελεσματική αξιοποίηση του ανθρώπινου κεφαλαίου.

Η ένταξη στην ΕΕ ώθησε την κυβέρνηση, τους δημόσιους οργανισμούς, τον ιδιωτικό τομέα και τους Κύπριους πολίτες να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να λάβουν σοβαρά υπ΄ όψιν το θέμα της αναδιάρθρωσης.  Είναι κατανοητό ότι θα πρέπει να επανεκτιμηθούν κάποιοι από τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους λειτουργούσαν οι οργανισμοί αυτοί μέχρι τώρα.  Σε αρκετούς τομείς εξακολουθεί να υπάρχει χάσμα μεταξύ του τι έπρεπε να γίνεται και του τι πραγματικά γίνεται. Η διαδικασία της αλλαγής όμως έχει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ξεκινήσει. Ίσως το πρόβλημα να είναι η μάλλον αργή πορεία αλλαγής.

Στο θέμα της απασχόλησης, η εικόνα φαίνεται μάλλον ικανοποιητική. Παρ΄ όλα αυτά, πίσω από τη συγκριτικά καλή εικόνα σε σχέση με την κατάσταση στα υπόλοιπα κράτη μέλη της ΕΕ, υπάρχει μια συγκαλυμμένη δομική ανεργία. Δημιουργούνται περισσότερες θέσεις απασχόλησης χαμηλής προστιθέμενης αξίας (που συνήθως καταλαμβάνονται από αλλοδαπούς), παρά θέσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας.  Στην Κυπριακή κοινωνία υπάρχουν σήμερα ψηλές προσδοκίες και οι νέοι διακατέχονται από μεγαλύτερες φιλοδοξίες.  Ως εκ τούτου είναι καθοριστικό να επέλθει αναδιάρθρωση της οικονομίας καθώς και διεύρυνση της βάσης της έτσι που να δημιουργούνται περισσότερες θέσεις απασχόλησης αξιώσεων.

Η ένταξη στην ΕΕ συνέπεσε με μια περίοδο αυξήσεων των τιμών. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα προσαρμογών σχετικών με την ένταξη (π.χ. επιβολή έμμεσης φορολογίας συγκεκριμένων αγαθών), καθώς και της αύξησης των τιμών πετρελαίου και πρώτων υλών.  Προφανώς τα νοικοκυριά επηρεάσθηκαν ιδιαίτερα από αυτές τις εξελίξεις, γεγονός το οποίο απεικονίζεται σε αντίστοιχες έρευνες αγοράς.  Σύμφωνα με την κοινή γνώμη, ο κύριος παράγοντας αύξησης των τιμών – πέρα από την αύξηση στην τιμή του πετρελαίου – ήταν η ένταξη στην ΕΕ.  Ούτως ή άλλως, η αυξημένη παραγωγικότητα και οι ψηλότεροι ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης, αποτελούν την απάντηση στην πρόκληση αυτή.  Η οικονομική πολιτική για μακροοικονομική σταθερότητα και τελικά επιτυχή ένταξη στην Ευρωζώνη μπορεί να ενισχυθεί εάν δοθεί ιδιαίτερη σημασία στη διεύρυνση της βάσης της οικονομίας.  Εξ ίσου σημαντική θα πρέπει να είναι και μια παράλληλη προσπάθεια για σύγκλιση των όρων απασχόλησης μεταξύ του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Ευκαιρίες

Η Κύπρος βρίσκεται στην Ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή ιδιαίτερης γεωστρατηγικής και γεωοικονομικής σημασίας.  Είναι εφικτή η προώθηση της Κύπρου ως διεθνούς οικονομικού κέντρου με την ευρεία έννοια του όρου.  Ο τουρισμός υπήρξε ένας βασικός μοχλός οικονομικής μεγέθυνσης και αν αναδιαρθρωθεί μπορεί να φέρει ακόμη καλύτερα αποτελέσματα.  Επιπλέον, η Κύπρος έχει τη δυνατότητα να διαδραματίσει το ρόλο ενός περιφερειακού ακαδημαϊκού, ιατρικού και επιχειρηματικού κέντρου καθώς και μίας κομβικής εστίας που να καλύπτει τις πολυδιάστατες ανάγκες της ευρύτερης περιοχής.  Μια τέτοια εξέλιξη θα δώσει στην Κύπρο τη δυνατότητα να αποτελέσει κεφάλαιο για την ΕΕ.

Κυπριακό και Οικονομία

Το Κυπριακό έχει απορροφήσει την περισσότερη ενέργεια των Κυπρίων και στις δύο κοινότητες.  Ένα από τα θέματα όμως που δεν έχει μελετηθεί επαρκώς είναι η οικονομική διάσταση του προβλήματος. Αξίζει να αναφερθούν δύο πτυχές:

(α) Ένας πολιτικός διακανονισμός αναπόφευκτα θα επηρεάσει τη δομή της οικονομίας και εξ ορισμού την οικονομική δραστηριότητα και τα αποτελέσματα,

(β) Δεν μπορούν να αγνοηθούν οι εξελίξεις στην οικονομία που λαμβάνουν χώρα από τη μερική άρση των εμποδίων στην ελεύθερη διακίνηση.  Πράγματι, μετά από τις 23 Απριλίου 2003, υπάρχουν περισσότερες επαφές μεταξύ των δύο κοινοτήτων καθώς και αυξημένη οικονομική δραστηριότητα.  Αναμφίβολα, ένα από τα  αποτελέσματα είναι η συνεχής ενίσχυση της Τουρκοκυπριακής οικονομίας.

Το Μέλλον και οι Επιλογές μας

Η ένταξη στην ΕΕ ώθησε την κοινωνία ως σύνολο στην ενασχόληση με φλέγοντα προβλήματα ενώ, επιπρόσθετα, διαπιστώνεται ότι υπάρχουν θέματα και ευκαιρίες που θα μπορούσαν να τύχουν πιο αποτελεσματικού χειρισμού. Η Κύπρος βρίσκεται σε μία κρίσιμη καμπή.  Η αναμενόμενη ένταξη στην Ευρωζώνη τον Ιανουάριο του 2008 εμπεριέχει σημαντικές κοινωνικοοικονομικές προεκτάσεις καθώς και στρατηγικά πολιτικά πλεονεκτήματα.  Η πορεία που θα χαραχθεί καθώς και η στρατηγική που θα υιοθετηθεί και θα εφαρμοσθεί για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και την αξιοποίηση ευκαιριών, θα έχει καθοριστική επίδραση στο μέλλον της Κύπρου.