Μπορεί και πρέπει να αποφευχθεί η σύγκρουση πολιτισμών

Μπορεί και πρέπει να αποφευχθεί η σύγκρουση πολιτισμών

Οι διαδηλώσεις που ξέσπασαν σε διάφορες Μουσουλμανικές χώρες καθώς και σε ορισμένες πόλεις της Ευρώπης με αφορμή τη δημοσίευση γελοιογραφιών του Μωάμεθ ενώ δεν αποτέλεσαν έκπληξη, προβληματίζουν. Λαμβάνοντας υπ΄ όψιν και την υποβόσκουσα κρίση με επίκεντρο το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και τα νέα δεδομένα μετά την επικράτηση της Χαμάς στις Παλαιστινιακές εκλογές, ο προβληματισμός αυτός αυξάνεται.

Υπενθυμίζεται ότι λίγο μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, το 1993, ο Samuel Huntington είχε δημοσιεύσει ένα βαρυσήμαντο άρθρο με τίτλο “The Clash of Civilizations” («Η Σύγκρουση Πολιτισμών») στο Αμερικανικό έντυπο Foreign Affairs. Ο Huntington υπογράμμισε ότι η ανθρωπότητα δεν είχε φθάσει στο τέλος της ιστορίας, όπως είχε ισχυρισθεί ο Francis Fukuyama το 1992, και ότι οι επόμενες συγκρούσεις θα είχαν ως επίκεντρο (τις) πολιτισμικές διαφορές. Το κείμενο θεωρήθηκε από πολλούς κύκλους (περιλαμβανομένων και αρκετών διανοούμενων στις ΗΠΑ) ως μια υπερβολή η οποία ήταν άνευ αντικειμένου. Τονίσθηκε μάλιστα ως αντεπιχείρημα ότι καμιά κοινωνία δεν είναι μονοδιάστατη και ως εκ τούτου οι γενικεύσεις παραπέμπουν σε υπεραπλουστεύσεις.

Στην πορεία του χρόνου όμως διάφορα γεγονότα ενίσχυσαν τη φιλοσοφική θεώρηση του Huntington. Αποκορύφωμα ήταν η τρομοκρατική επίθεση της 11^ης Σεπτεμβρίου 2001 εναντίον των ΗΠΑ: η επίθεση αυτή εμπεριείχε και στοιχεία από την προβλεπόμενη σύγκρουση πολιτισμών.

Αλλά και σε αρκετές χώρες της ΕΕ υπήρξαν γεγονότα τα οποία προβλημάτισαν ιδιαίτερα. Οι πρόσφατες συγκρούσεις στη Γαλλία μεταξύ αστυνομίας και Μουσουλμάνων μεταναστών (περιλαμβανομένων και ατόμων που γεννήθηκαν στη Γαλλία) δεν ήταν μόνο απότοκο των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών. Υπήρχε και το ιδεολογικό στοιχείο. Επιπρόσθετα επισημαίνεται ότι αρκετοί Μουσουλμάνοι που είχαν εμπλακεί σε τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ είχαν γεννηθεί και ανατραφεί στη Δυτική Ευρώπη. Στην Ολλανδία ο δολοφόνος του σκηνοθέτη Τεο Βαν Γκογκ ήταν Ολλανδός, Μαροκινής καταγωγής, παιδί μεταναστών, ο οποίος θεώρησε συγκεκριμένο έργο του συμπατριώτη του ως ύβρη προς το Ισλάμ. Η εξέλιξη αυτή δεν ήταν η μόνη στην Ολλανδία. Αναπόφευκτα στην παραδοσιακά φιλελεύθερη Ολλανδία υπάρχει σήμερα μια ξενοφοβία έναντι μεταναστών από Μουσουλμανικές χώρες.

Πέρα από τη θεώρηση του Huntington για τη σύγκρουση πολιτισμών είναι ιδιαίτερης σημασίας να επαναξιολογηθεί και το μοντέλο της πολυπολιτισμικότητας. Στις χώρες της ΕΕ υπάρχει πλέον μια τάση, αν όχι αμφισβήτησης, επαναπροσδιορισμού του όρου αυτού. Και σε επίπεδο κοινωνίας ενώ οι Ευρωπαίοι πολίτες ενστερνίζονται τις αξίες του αλληλοσεβασμού και της ανοχής, ταυτόχρονα δεν επιθυμούν να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους ούτως ώστε να ικανοποιήσουν μετανάστες που έχουν άλλες αρχές.

Θα ήταν απρονοησία να λεχθεί ότι σήμερα υπάρχει σύγκρουση πολιτισμών. Όμως θα ήταν εξ ίσου απρονοησία να αγνοηθεί ότι σήμερα υφίστανται στο διεθνές περιβάλλον χαρακτηριστικά σύγκρουσης πολιτισμών. Το ζητούμενο είναι στα πλαίσια μιας ευρύτερης στρατηγικής με την εμπλοκή πολλών χωρών να αποφευχθούν η αναμόχλευση των παθών και η ενίσχυση του φανατισμού, και, μεταγενέστερα να προωθηθεί η διαπολιτισμική κατανόηση και συνεργασία.

Και η Κύπρος ως μια χώρα στο σταυροδρόμι διαφόρων πολιτισμών δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη. Το ζητούμενο είναι να κατανοήσουμε το τι συμβαίνει και να πράξουμε ανάλογα. Αξίζει επίσης να υπογραμμισθεί ότι στα πλαίσια μιας λύσης του Κυπριακού εάν επιτευχθεί η ειρηνική συνύπαρξη και η δημιουργική συνεργασία μεταξύ Ελληνοκυπρίων Χριστιανών και Τουρκοκυπρίων Μουσουλμάνων, τότε η εξέλιξη αυτή δεν θα αποτελεί μόνο μια νίκη του Κυπριακού λαού στο σύνολό του αλλά πάνω απ΄ όλα θα αποτελεί και μια ευρύτερη συμβολή στην περιφερειακή και διεθνή ειρήνη και συνεργασία. Το ζήτημα αυτό θα πρέπει να το αντικρίσουμε πολύ πιο σοβαρά από ότι το έχουμε πράξει μέχρι σήμερα. Μια τέτοια πολιτική μπορεί να αποτελέσει ένα βασικό πυλώνα της στρατηγικής μας.

Research Center - Intercollege