Το Δίλημμα Επανέρχεται: Εμβάθυνση ή Διέβρυνση

Το Δίλημμα Επανέρχεται: Εμβάθυνση ή Διεύρυνση;

Ένα από τα ιστορικότερα διλήμματα που αντιμετώπισε η ΕΕ μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου ήταν κατά πόσο θα εδίδετο προτεραιότητα στην περαιτέρω εμβάθυνση της Ένωσης ή στην περαιτέρω διεύρυνση. Υπήρχε έντονος προβληματισμός καθ΄ ότι επιστεύετο ότι δεν ήταν δυνατό να προωθηθούν και οι δύο αυτοί στόχοι παράλληλα. Προβαλλόταν η άποψη ότι η ΕΕ θα έπρεπε πρώτα να σφυρηλατήσει την ενότητά της, να εμβαθύνει τους θεσμούς της, κινούμενη προς μια ομοσπονδιακή θεσμική διάταξη. Σύμφωνα με αυτή τη λογική, μεταγενέστερα και σταδιακά η Ένωση θα μπορούσε να κινηθεί προς τη διεύρυνση και με τρόπο που να μην δημιουργούνται επιπλοκές. Η ΕΕ σε διάφορα επίπεδα και ποικιλοτρόπως εξέφραζε την αποφασιστικότητά της να προχωρήσει προς μια νέα πορεία συμβάλλοντας και στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Αυτό ήταν το σκεπτικό που στήριζε εντονότερα τη διαδικασία εμβάθυνσης.

Παρά ταύτα οι ιστορικές συγκυρίες ήταν τέτοιες που κρίθηκε επιβεβλημένο όπως η ΕΕ προχωρήσει ταυτόχρονα με τη διεύρυνση, ιδίως προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Άλλωστε θα ήταν δύσκολο να ματαιωθούν οι προσδοκίες λαών – προσδοκίες για συμμετοχή στα δυτικοευρωπαϊκά θεσμικά πλαίσια, σε ένα περιβάλλον δημοκρατίας και ελεύθερης αγοράς με ποιοτικό κρατικό παρεμβατισμό. Έτσι η ΕΕ, παρά τις δυσκολίες που ενδεχομένως να προέκυπταν από την πολιτική διεύρυνσης, προχώρησε προς αυτό που εθεωρείτο ως ιστορική αναγκαιότητα.

Η Ένωση κατανοούσε ότι θα υπήρχαν προβλήματα προσαρμογής των νέων χωρών καθώς και υλοποίησης των υφιστάμενων στόχων της. H ιστορική υποχρέωση για ενσωμάτωση των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης απαιτούσε και την παράλληλη εμβάθυνση θεσμών, πολιτικών και διαδικασιών. Έκτοτε η ΕΕ βρίσκεται σε μια κατάσταση συνεχούς αναζήτησης και προβληματισμών για το μέλλον της.

Υπήρξαν, μεταξύ άλλων, τα αρνητικά αποτελέσματα για το Ευρωσύνταγμα στη Γαλλία και την Ολλανδία που έστειλαν ένα προειδοποιητικό μήνυμα όχι μόνο στις ηγεσίες των δύο αυτών χωρών αλλά και στις Βρυξέλλες και στην ΕΕ στο σύνολό της. Τα αποτελέσματα αυτά αύξησαν τον προβληματισμό για το μέλλον της ΕΕ. Το θέμα στο οποίο φαίνεται να δημιουργείται μια συναίνεση σήμερα είναι ότι η ΕΕ θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτική με τα επόμενα βήματα διεύρυνσης. Υπάρχει η δέσμευση για ένταξη της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας το 2008 καθώς και δέσμευση για ενταξιακές συνομιλίες με την Τουρκία και την Κροατία. Ταυτόχρονα προβάλλεται η θέση ότι δεν πρέπει να γίνονται εκπτώσεις.

Ειδικά το θέμα Τουρκία απασχολεί έντονα την Ένωση. Μπορεί να πέρασαν απαρατήρητες στα ΜΜΕ στην Κύπρο αλλά και σε μεγάλο βαθμό στην καρδιά της ίδιας της ΕΕ συναφείς δηλώσεις του Γενικού Διευθυντή της ΓΔ Εξωτερικών Σχέσεων της Επιτροπής: εμμέσως πλήν σαφώς ο κ. Landaburu υπογράμμισε την περασμένη βδομάδα ότι η άμεση επιδίωξη της ΕΕ πρέπει να είναι πλέον η εμβάθυνση και ότι ίσως είναι απαραίτητο να υπάρξει και μια ‘παύση’ στη διαδικασία διεύρυνσης.

Η περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη με την ευρύτερη έννοια του όρου είναι επίσης καθοριστικής σημασίας. Η μεγάλη πρόκληση για την ΕΕ είναι να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση των προβλημάτων της ανεργίας καθώς και της επαρκούς κάλυψης του χάσματος αποδοτικότητας και ανταγωνιστικότητας με τις ΗΠΑ και άλλες ανερχόμενες δυνάμεις όπως η Ινδία και η Κίνα.

Παρά τα προβλήματα και τις μεμψιμοιρίες πρέπει να υπογραμμισθεί ότι από την έναρξη της μεταψυχροπολεμικής περιόδου οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες: Συνθήκη του Μάαστριχτ, Συνθήκη του Άμστερνταμ, Εισαγωγή του Ευρώ, Συνθήκη της Νίκαιας, η μεγάλη Διεύρυνση του 2004 και προσπάθεια προώθησης ενός Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Απαιτείται χρόνος για να εδραιωθούν όλες αυτές οι αλλαγές αλλά και να αφομοιωθούν στην κοινή γνώμη έτσι ώστε να προετοιμασθεί το έδαφος του μεγάλου βήματος – αυτού της πολιτικής ολοκλήρωσης.

Research Center - Intercollege