Η Κύπρος και το ευρύτερο περιβάλλον

Η Κύπρος και το ευρύτερο περιβάλλον

Ο πόλεμος στον Λίβανο καθώς και τα δεδομένα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή μας υπενθυμίζουν για ακόμα μια φορά την αστάθεια, τις απειλές και τις προκλήσεις που χαρακτηρίζουν την περιοχή μας. Κάθε χώρα επηρεάζεται από τις εξελίξεις στο περιφερειακό και ευρύτερό της περιβάλλον. Στην περίπτωση της Κύπρου που είναι τοποθετημένη στην καρδιά της Ανατολικής Μεσογείου, μεταξύ τριών ηπείρων, σε σημείο που συναντάται η Δύση με την Ανατολή, ο οικονομικός βορράς με τον οικονομικό νότο, καθώς και σε μια περιοχή που γεννήθηκαν τρεις παγκόσμιες θρησκείες - ο επηρεασμός είναι καθοριστικής σημασίας.

Εξ ορισμού είναι σημαντικό όταν διαμορφώνεται πολιτική και στρατηγική για τα διάφορα θέματα να λαμβάνονται υπ΄ όψιν το περιφερειακό και το διεθνές περιβάλλον. Από το 1960, η Κύπρος, ως επί το πλείστον, δεν διάγνωνε επαρκώς τα χαρακτηριστικά και τα δεδομένα στον ευρύτερό της χώρο και στο διεθνές περιβάλλον. Ταυτόχρονα είχε την τάση να υπερβάλλει το εκτόπισμά της και να υποτιμά την αξία του πραγματικού της ρόλου στην περιοχή. Μπορεί μάλιστα να λεχθεί ότι η Κύπρος θα μπορούσε να αποφύγει την τεράστια κρίση και την καταστροφή του 1974 εάν έδινε την απαιτούμενη σημασία στα χαρακτηριστικά του περιφερειακού και διεθνούς περιβάλλοντος. Σημειώνεται συνοπτικά ότι υποτιμήθηκε σοβαρά ο ρόλος της Τουρκίας ενώ ταυτόχρονα αγνοήθηκαν τα δεδομένα του ψυχρού πολέμου.

Σήμερα η Κυπριακή Δημοκρατία ως μέλος της ΕΕ μπορεί να ακολουθήσει μια πολιτική η οποία ως ελάχιστο στόχο να έχει την ασφάλεια και την ευημερία της ελεύθερης Κύπρου, αλλά ταυτόχρονα και πάνω απ΄ όλα να θέσει τις προϋποθέσεις για τον μέγιστο στόχο της αποκατάστασης της εδαφικής ακεραιότητας και της ενότητας της. Πρέπει να κατανοήσουμε τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν το περιβάλλον στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και ταυτόχρονα να εξετάσουμε τους στόχους των ΗΠΑ, της ΕΕ και της διεθνούς κοινότητας γενικότερα. Λαμβάνοντας υπ΄ όψιν αυτά τα δεδομένα είναι σημαντικό να δούμε πως η Κύπρος θα μπορούσε να διαδραματίσει ένα ουσιαστικό ρόλο που να μετατρέπει την Κύπρο σε θετικό παίκτη του χάρτη της ευρύτερης περιοχής. Μια τέτοια εξέλιξη θα προωθήσει επίσης τη δημιουργία προϋποθέσεων σύζευξης των συμφερόντων της Κυπριακής Δημοκρατίας με ευρύτερες δυνάμεις.

Η ανταπόκριση της Κύπρου στη Λιβανική κρίση και την τραγωδία υπήρξε σημαντική και υποδειγματική. Αυτό αναγνωρίσθηκε από τα διεθνή ΜΜΕ και από διάφορες χώρες περιλαμβανομένου των ΗΠΑ. Αυτό δεν πρέπει να παραμείνει ένα μεμονωμένο γεγονός. Πρέπει να υπάρχει και συνέχεια.

Για τις ΗΠΑ, την ΕΕ αλλά και τη διεθνή κοινότητα γενικότερα η περιοχή της ευρύτερης Μέσης Ανατολής είναι καθοριστικής σημασίας. Μεταξύ άλλων, η Μέση Ανατολή τροφοδοτεί με πετρέλαιο τη διεθνή οικονομία αλλά ταυτόχρονα οι κοινωνικο-οικονομικές και πολιτικές συνθήκες στην περιοχή είναι τέτοιες που παράγουν και αναπαράγουν αστάθεια και ασύμμετρες προκλήσεις για ολόκληρο τον κόσμο. Η αντιμετώπιση του θρησκευτικού φανατισμού, η δημιουργία ανοικτών κοινωνιών, η επίλυση των περιφερειακών προβλημάτων και εθνικών διενέξεων καθώς και η διαφοροποίηση των πολιτικών συνθηκών στην περιοχή είναι ουσιαστικής σημασίας για τη Δύση.

Όμως η πολιτική Μπους για μια νέα κατάσταση πραγμάτων και η αναδιάταξη του ιδεολογικού χάρτη της περιοχής έχει, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, αποτύχει. Παράλληλα, η επιρροή της ΕΕ παραμένει πολύ περιορισμένη. Αναπόφευκτα οι κρίσεις και τα αδιέξοδα διαιωνίζονται.

Θα ήταν τουλάχιστον αφέλεια να νομίζουμε ότι η Κύπρος μπορεί να διαδραματίσει ρόλο σε περιφερειακά και παγκόσμια ζητήματα υψηλής πολιτικής. Παρά ταύτα όμως η Κύπρος μπορεί να έχει μια ολοκληρωμένη στρατηγική και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες σε καθοριστικά θέματα «χαμηλής πολιτικής» τα οποία μπορούν να επηρεάσουν ουσιώδη ζητήματα. Για να είναι η Κύπρος σε θέση να εξασκήσει μια τέτοια πολιτική απαιτείται όμως ριζοσπαστική διαφοροποίηση των δομών και θεσμών του κράτους, της οικονομίας και της κοινωνίας.

Research Center - Intercollege